|
''Qijing Shisanpian'' - O Klasycznej Grze w Go w Trzynastu Rozdziałach (cz. 4)
Kolejna część tego starochińskiego tekstu pochodzącego z około 12 wieku naszej ery. Grupy na planszy powinny być harmonijnie połączone ze sobą. Dlatego próbuj przejąć inicjatywę i utrzymywać ją ruch po ruchu od początku gry aż do jej końca. Jeśli gracz angażujący się w konflikt na planszy nie wie, kto jest silniejszym graczem, a kto słabszym, musi poddać badaniu każdy najmniejszy szczegół. Jeśli zauważysz, że sytuacja faworyzuje ciebie, musisz starać się utrzymać swoje pozycje; jeśli natomiast uświadomisz sobie, że przegrywasz, wnet musisz sprytnie zrobić desant na większe tereny. Jeśli twoje rozwinięcia wzdłuż brzegu wystarczają ci jedynie do przeżycia, zostaniesz pokonany30. Im mniej się bronisz będąc w kłopotach, tym większa będzie twa porażka31, a rozpaczliwa walka o przetrwanie prowadzi do wielu przegranych. Jeśli dwa łańcuchy kamieni okrążają się nawzajem, wpierw pozbawiaj przeciwnika swobody od zewnątrz. Jednak jeśli żadne okoliczne pozycje nie gwarantują ci wsparcia, a ustawienie kamieni jest dla ciebie niekorzystne, nie wykonuj więcej ruchów w tej okolicy. Gdy grozi ci niebezpieczeństwo, gdy przeciwnik przeniknął przez twoje szyki, nie graj tam więcej, gdyż czynienie tego oznaczałoby stawianie kamieni i nie stawianie ich. To nie jest właściwy sposób gry. Istnieje wiele sposobów popełniania błędów, a tylko jedna droga prowadzi do sukcesu. Wiele zwycięstw należy do tego z graczy, który wie, jak prawidłowo patrzeć na planszę32. W Yijing jest napisane: "Ten, kto nie widzi drogi przed sobą, musi się zmienić; tylko przez zmianę możliwe jest zrozumienie33, tylko w ten sposób będzie on żył długo"34. 30Jest tak dlatego, że pozostawia się wtenczas centrum planszy przeciwnikowi, a jest tam wiele przecięć. 31Charakterystyczną cechą niedoświadczonych graczy jest fakt, że usilnie starają się zapobiec schwytaniu swych kamieni przez przeciwnika, z tym nieuniknionym rezultatem, że tracą jeszcze większą ich ilość. Można powiedzieć, że umiejętność prawidłowej oceny, kiedy grupa kamieni jest "martwa" jest dobrym kryterium kategoryzacji graczy według poziomu gry. 32Ta porada jest podobna do innej, którą można znaleźć w rozdziale 1, według której zalecane jest uważne obserwowanie planszy, w szczególności w momentach konfliktów. (Prawdopodobnie chodzi tu o prawidłową ocenę sytuacji - przyp. tłum.) 33Czasownik tong oznacza zarówno "rozumieć" jak i "komunikować się". W tłumaczeniu angielskim zdanie to brzmi: "He who cannot see the way ahead must change: it is only by changing that connections may be made, and only thus may he live long", co można również przetłumaczyć jako "Kto nie przewiduje, musi się zmienić, gdyż jedynie przez zmianę może połączyć swe pozycje i przetrwać długo". 34Rozdział "Xici xia" of Yijing (The Classic of Changes). RUAN YUAN (ed.), op.cit., vol. 1, s. 89. W momencie urodzenia człowiek jest spokojny, a jego uczucia są trudne do rozróżnienia. Jednak po odebraniu pierwszych bodźców z zewnętrznego świata, staje się aktywny i w następstwie tego jego nastrój może zostać zbadany. Jeśli tę teorię zastosujemy do weiqi, będziemy mogli przewidzieć zwycięstwo lub porażkę35.
Ogólnie, jeśli jesteś pewny siebie i skromny, będziesz często wygrywał. Lecz jeśli jesteś mało pewny siebie i dumny36, często będziesz przygrywał. Jeśli potrafisz utrzymać swe pozycje bez walki, wygrasz. Jeśli wciąż starasz się zbijać grupy przeciwnika bez zastanawiania się nad niczym innym, przegrasz. Jeśli po przegranej zastanowisz się nad jej przyczynami, podniesiesz swe umiejętności. Jeśli jednak pysznisz się swymi wygranymi, stracisz swe zdolności. Dlatego korzystniej jest szukać błędów popełnionych przez samego siebie, niż winić innych. Atakowanie przeciwnika bez zwracania uwagi na ataki, jakie on może przypuścić na ciebie jest niekorzystne. Szczegółowe śledzenie rozwoju konfliktu na całej planszy pozwala lepiej przeprowadzić kalkulacje. Jeśli inne sprawy odwracają twoją uwagę, twój umysł znajdzie się w zamęcie.
Zaawansowani gracze prawidłowo ważą wszelkie aspekty gry. Gracze nic nie warci przygotowują się do bitwy w sztuczny lub nieprawidłowy sposób. Jesteś silny, jeśli naprawdę potrafisz przestraszyć przeciwnika. Zwykłe pysznienie się faktem, że nie potrafi on osiągnąć twojego poziomu to prosta i krótka droga do przegranej. Jeśli jesteś kompetentny, będziesz potrafił kojarzyć i modyfikować swe plany; jeśli masz tylko jeden cel w głowie, doprawdy masz niewiele! Powstrzymaj się od czynienia komentarzy, lecz pozostań nieprzenikniony, tak aby twój przeciwnik nie był w stanie odgadnąć twoich planów i wpadł w kłopoty. Jeśli wpierw zmartwisz się, a później uspokoisz, bez znalezienia odpowiedniej równowagi, zirytujesz go. W Shijing jest napisane: "Jeśli inni mają jakiś plan, będę starał go odkryć"37.
35Pod koniec tego rozdziału idea, którą stara się przekazać nam autor, staje się jasna: manifestowanie przez gracza faktu wzburzenia w trakcie partii jest nie tylko w złym tonie, lecz także niekorzystne, ponieważ pozwala to przeciwnikowi zrozumieć i pokrzyżować jego plany. Utrzymywanie spokoju (zalecane także w rozdziale 13 razem z poradą, by oddychać regularnie) pozwala dorosłej osobie odzyskać "oryginalny stan" w jakim się znajdowało jako dziecko. Wartość owej regresji w dziecinność była podkreślana przez taoizm. Zob. rozdział 55 w Laozi, w którym czytamy: "Ten, którego serce jest utwardzone najgłębszą Cnotą jest jak dziecko". XU XINGDONG (et al.), op.cit. p.132. 36W rozdziale 1 Qijing czytamy: "Nieobliczalność prowadzi do licznych porażek, tchórzliwość do niewielkich sukcesów". 37RUAN YUAN (ed.), op.cit. vol. 1, s. 454. Mówi się: "w weiqi triki i oszustwo są niezbędne; konieczne są: inwazja, zabijanie - czyż to nie jest fałszywa sztuka?" Lecz ja odpowiadam: absolutnie nie! W Yijing czytamy: "gdy armia wyrusza w drogę, niezbędne jest ustanowienie jasnych reguł jej zachowania; w innym przypadku grozi jej niebezpieczeństwo"39. Armii nigdy nie wolno oszukiwać, a fałsz i zdrada są przynależne doktrynie "Pionowych i Poziomych Linii"40 i okresowi Wojny Królestw41. Wprawdzie weiqi jest sztuką pomniejszą42, lecz jest to sztuka taka, jak sztuka walki. Tak więc istnieją różne poziomy gry, a nie wszyscy gracze w weiqi są równi siłą. Ci na niskim poziomie grają bezmyślnie i bez refleksji. Celem ich jest jedynie zwodzenie i chytre korzystanie z błędów. Inni pomagają sobie w myśleniu wskazując palcem punkty i pozycje. Jeszcze inni mową swą zdradzają swe plany. Natomiast ci, którzy osiągnęli wysoki poziom, nie zachowują się tak. Przeciwnie, zastanawiają się głęboko nad sytuacją, analizują dalekie konsekwencje swych zagrań, korzystają z możliwości, jakie stwarzają kształty i pozwalają, by ich myśli obiegły całą planszę, zanim postawią jeden kamień. Ich celem jest podbój jeszcze zanim ich dążenia staną się widoczne; zapobiegają zagraniom przeciwnika jeszcze zanim ci o nich pomyślą. Czy ci gracze o najwyższych umiejętnościach opierają swój sposób gry o niepotrzebną gadaninę i wykonują nerwowe gesty?! Zuozhuan stwierdza: "Bądź szczery i szukaj prawdy"43. Czyż nie o tym tu piszę?!? 38Treść tego rozdziału może być niejasna bez znajomości odpowiedniego kontekstu filozoficznego, o którym pisze P. Zanon w swym artykule p.t. The Opposition of the Literati to the Game of Weiqi in Ancient China. Patrz też M. Kamiński, Chińskie elity wobec Go. 39RUAN YUAN (ed.), op.cit., vol. 1, s. 25. 40Ten termin był używany do określania teorii i doktryn głoszonych przez Su Qin i Zhang Yi. 41Powyższym zdaniem autor dystansuje weiqi od doktryn wojennych, potępianych przez myśl Konfucjusza, które powszechnie kojarzono z weiqi. Z powodu tych skojarzeń uznawano grę jako niemoralną. Doktryny wojenne określane jako "Pionowe i Poziome Linie" głosiły wyższość celu nad środkami, co mogło prowadzić ostatecznie do całkowitej afirmacji osobistych korzyści. Protestując przeciw takim uproszczeniom, autor twierdzi, że weiqi nie dozwala na całkowitą swobodę graczy, lecz obliguje ich do przestrzegania zestawu niepisanych zasad uprzejmości (nie wskazywanie kamieni ręką, nie ujawnianie własnych planów itd.) i do dokonywania rygorystycznej, analitycznej oceny sytuacji. Następnie wyciąga wniosek, że weiqi jest w rzeczy samej poprawne, a ci gracze, którzy nie przestrzegają powyższych zasad, są na niższym poziomie. Te rozważania pokonują największą kulturową przeszkodę, która z czasem stała się anachronizmem, a która uniemożliwiała chińskim elitom pełną akceptację gry. 42W rozdziale "Gaozi shang" Mengzi (Mencjusza) określono weiqi jako "sztukę pomniejszą". Podczas gdy tam akcentowano przede wszystkim podrzędność weiqi w stosunku do prawdziwych sztuk, tutaj skorzystano z autorytetu Mencjusza, by sprawić, że weiqi zostanie zaakceptowane jako sztuka, mimo jest ona "pomniejsza". YANG BOJUN (ed.), Mengzi Yizhu, Beijing, Zhonghua Shuju, 1990, vol. 2, s.264. 43Ten cytat pochodzi w rzeczywistości z Lunyu (Analektów Konfucjańskich): "Książe Wen z dynastii Jin myślał nie poprawnie i nie szukał prawdy, książe Huan z dynastii Ji myślał poprawnie i szukał prawdy". YANG BOJUN (ed.), Lunyu Yizhu, Beijing, Zhonghua Shuju, 1992, vol. 2, s.151. |
Content received from: Archiwum Internetowej Akademii Go, http://akademia.go.art.pl